Hàng không vào chu kỳ tăng trưởng mới: Cạnh tranh từ bầu trời đến mặt đất

Theo thống kê của Cục Hàng không Việt Nam, trong 10 tháng của năm 2025, thị trường hàng không Việt Nam đạt 69,3 triệu khách và 1,2 triệu tấn hàng hoá, tăng tương ứng 10,8% về hành khách và 18,5% về hàng hóa so với cùng kỳ năm 2024.

Năm 2024, khi ngành hàng không toàn cầu đánh dấu cột mốc quan trọng (vượt qua mức đỉnh về lưu lượng hành khách đạt được lần đầu tiên vào năm 2019 – thời điểm trước đại dịch COVID-19), ngành hàng không Việt Nam cũng đã có sự phục hồi ấn tượng với lượng khách ước đạt 76,4 triệu người, gần tương đương trước đại dịch.

Bất chấp giai đoạn chịu tác động nặng nề của đại dịch, vận tải hàng không Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ trong 10 năm qua; giai đoạn 2014 - 2024 đạt 121% - dẫn đầu trong 10 thị trường hàng đầu khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Điều này được thúc đẩy bởi lượng khách quốc tế đến Việt Nam du lịch đưa vận tải quốc tế trong cùng giai đoạn tăng 150%, trong khi nội địa tăng 105%.

Cạnh tranh khốc liệt và tái cấu trúc thị trường

Cùng với sự phục hồi, thị trường hàng không cũng bước vào cuộc cạnh tranh đầy khốc liệt giữa các hãng. Hiện tại, Vietjet Air đang giữ thị phần lớn nhất, cả nội địa lẫn quốc tế (44%, tính đến cuối năm 2024), nhờ mô hình hàng không chi phí thấp. Trong khi, Vietnam Airlines cũng tăng mạnh thị phần lên 42% vào cuối năm 2024, bỏ xa các đối thủ nhỏ hơn như Bamboo Airways (6,9%) và Pacific Airlines (2,4%).

Ở mảng quốc tế, các hãng hàng không Việt Nam chiếm khoảng 40 - 45% thị phần vận tải hành khách, trong đó Vietjet Air nắm giữ 56% thị phần, cao hơn hẳn Vietnam Airlines (42%).

Để củng cố thị phần chi phối, trong năm 2025, Vietjet Air đã hoàn tất tăng vốn lên hơn 5.900 tỷ đồng và ký kết đơn đặt hàng gồm 100 máy bay và 50 quyền chọn mua A321neo mới với tập đoàn sản xuất máy bay Airbus. Hồi tháng 9, hãng đã nhận bàn giao tàu bay Boeing 737-8 đầu tiên trong đơn đặt hàng 200 chiếc trị giá 32 tỷ USD với Boeing nhằm phục vụ cho kế hoạch mở rộng mạng bay.

Vietnam Airlines cũng đang xúc tiến dự án đầu tư 50 máy bay thân hẹp nhằm mở rộng quy mô giai đoạn tới, và dự kiến mua/thuê bổ sung thêm 30 tàu bay thân rộng của Airbus hoặc Boeing với lịch giao dự kiến trong giai đoạn 2028-2032. Trong tháng 9, Vietnam Airlines đã hoàn tất đợt chào bán cổ phiếu ra công chúng, thu về hơn 8.970 tỷ đồng, qua đó, nâng vốn điều lệ lên 31.115 tỷ đồng.

Việc tăng vốn đã giúp Vietnam Airlines thoát khỏi tình trạng âm vốn chủ sở hữu, có thêm nguồn lực để thanh toán nợ và triển khai kế hoạch mở rộng đội bay trong thời gian tới.

Bamboo Airways, Pacific Airlines và Vietravel Airlines cũng đang cho thấy quyết tâm phục hồi và mở rộng thị phần thông qua tái cấu trúc, đổi mới chiến lược và mở rộng mạng bay.

Bamboo Airways gần đây đã được Tập đoàn FLC tiếp quản lại, sau khi nhóm nhà đầu tư cũ thừa nhận việc tái cơ cấu không đạt kỳ vọng. Sau thời gian dài khó khăn và tái cơ cấu, hãng chỉ còn 7 tàu bay Airbus A320/A321, khai thác 12 đường bay nội địa và dừng toàn bộ đường bay quốc tế thường lệ, chỉ duy trì một số chuyến charter.

Tuy nhiên, vào đầu tháng 10, Bamboo Airways đã gây chú ý khi công bố kế hoạch tuyển dụng tới 500 tiếp viên hàng không, đồng thời dự kiến sẽ đàm phán để thuê thêm 2-3 tàu bay phục vụ Tết 2026. Tối 30/11, trên fanpage chính thức, Bamboo Airways bất ngờ hé lộ thông tin sẽ đón tàu bay mới ngay trong tháng 12 nhưng chưa tiết lộ máy bay hay thương hiệu nào.

Vietravel Airlines với sự hậu thuẫn của nhóm cổ đông mới giàu tiềm lực - T&T Group - cũng cho thấy những chuyển biến mới với việc mua những chiếc máy bay đầu tiên, mở ra chương mới trong chiến lược “từ đi thuê sang sở hữu”. Tham vọng của Vietravel Airlines là đến năm 2030 đưa quy mô đội tàu đạt từ 30-50 chiếc, với mạng bay phủ khắp Đông Nam Á, Đông Bắc Á và Trung Đông. Hãng cũng đã thông qua kế hoạch tăng vốn lên 2.600 tỷ đồng vào đầu năm 2026.

Ngoài ra, hãng dự kiến sẽ có thêm sự tham gia của cổ đông mới sau khi cổ đông sáng lập là Công ty CP Du lịch Vietravel công bố quyết định thoái nốt hơn 18,46 triệu cổ phần còn lại, để rút lui hoàn toàn khỏi Vietravel Airlines.

Bên cạnh đó, sự tham gia của Sun Group với Sun PhuQuoc Airways hay Vingroup cũng thành lập VinSpace, báo hiệu áp lực cạnh tranh ngày càng tăng trong ngành hàng không, thúc đẩy cải tiến dịch vụ và đa dạng hóa mô hình kinh doanh.

Sun PhuQuoc Airways đã khai thác chuyến bay đầu tiên từ đầu tháng 11/2025 với mô hình kết hợp giữa dịch vụ đầy đủ và chuyến bay thuê bao. Ngày 24/11 Sun PhuQuoc Airways đã đón tàu bay thứ tư và dự kiến sẽ mở loạt đường bay thẳng quốc tế tới Hàn Quốc và Đài Loan từ tháng 3/2026.

Có thể thấy, việc các hãng bay đồng loạt tăng tốc được đặt trong bối cảnh bức tranh toàn ngành hàng không Việt Nam có nhiều gam màu tích cực, đa đạng dịch vụ từ vận chuyển hành khách đến hàng hóa và có nhiều điều kiện thuận lợi để bứt phá trong giai đoạn tới.

Giải bài toán thiếu hụt tàu bay và hạ tầng quá tải

Trong báo cáo gần đây, Chứng khoán SHS cho biết, với tốc độ tăng trưởng trung bình dự báo khoảng 5-6%/năm, thị trường hàng không Việt Nam hứa hẹn sẽ đón khoảng 150 triệu khách vào năm 2035 và 200 triệu khách vào năm 2040, tăng lần lượt 1,9 lần và gần 2,5 lần so với năm 2019.

Tuy nhiên, theo Chứng khoán SHS, tình trạng thiếu hụt tàu bay tại Việt Nam dự báo vẫn sẽ kéo dài đến hết năm 2025 trước khi dần được cải thiện. Mặc dù đội tàu bay khai thác dự kiến sẽ tăng 6% trong năm 2025, đạt khoảng 193 chiếc, nhưng lưu lượng hành khách (RPK) của Vietnam Airlines được ước tính sẽ tăng nhanh hơn, ở mức 7,5%.

Trên thực tế, lượng hành khách có thể còn cao hơn mức dự báo, làm gia tăng khoảng cách giữa cung và cầu, từ đó khiến tình trạng thiếu tàu bay vốn đã bắt đầu từ năm 2024, trở nên nghiêm trọng hơn trong năm 2025, đồng thời đẩy lợi suất hành khách tăng cao do áp lực cung ứng.

Năm 2026, kỳ vọng áp lực này sẽ giảm bớt nhờ đội tàu bay toàn ngành tăng mạnh 18%, trong khi tăng trưởng lưu lượng hành khách dự báo chậm lại. Đến năm 2027, đội tàu bay tiếp tục tăng thêm 14% và cán cân cung – cầu được dự báo sẽ duy trì ở mức tương tự như năm trước, góp phần ổn định thị trường vận tải hàng không.

Bên cạnh việc gia tăng quy mô đội bay, một vấn đề quan trọng cần được giải quyết là bài toán về hạ tầng để theo kịp đà tăng trưởng của vận tải hành khách và hàng hóa.

Việt Nam hiện có 22 cảng hàng không (9 quốc tế, 13 nội địa) với tổng công suất 106,5 triệu hành khách mỗi năm nhưng nhiều sân bay đang quá tải, ví dụ Tân Sơn Nhất, Nội Bài đang vận hành tới 120% công suất thiết kế phản ánh sức ép hạ tầng và nhu cầu tăng mạnh.

Theo Quy hoạch tổng thể hệ thống cảng hàng không quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, phát triển 33 cảng hàng không, trong đó có 14 sân bay quốc tế và 19 sân bay quốc nội, với tổng sản lượng hành khách khoảng 275,9 triệu hành khách/năm và tổng sản lượng hàng hóa khoảng 4,1 triệu tấn/năm.

Trong năm 2025, nhà ga T3 sân bay Tân Sơn Nhất đã được đưa vào vận hành từ tháng 4, nâng công suất thêm 71% lên 48 triệu hành khách/năm. Nhà ga T2 sân bay Nội Bài được khởi công ngày 19/5/2024 cũng dự kiến hoàn thành vào cuối 2025, qua đó nâng cấp Nội Bài lên tiêu chuẩn 4F và có thể phục vụ thêm 5 triệu hành khách/năm.

Cuối năm nay, dự án hạ tầng hàng không lớn nhất cả nước - sân bay Long Thành - giai đoạn 1 cùng dự kiến có thể đi vào vận hành với công suất 25 triệu hành khách/năm; giai đoạn 2 triển khai 2028–2032, hướng đến mục tiêu trở thành trung tâm trung chuyển quốc tế của khu vực.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp tư nhân khác cũng tham gia hoặc có dự định tham gia đầu tư vào hạ tầng sân bay, tạo nên làn sóng mới trong phát triển hàng không. Nổi bật là Sun Group với dự án mở rộng sân bay Phú Quốc và đề xuất sân bay Phan Thiết, Vân Phong; Masterise với dự án sân bay Gia Bình; T&T đề xuất làm sân bay Quảng Trị, sân bay Cà Mau; Tập đoàn Xuân Trường đề xuất xây sân bay Ninh Bình…

Nhìn chung, theo đánh giá của Chứng khoán SHS, những khoản đầu tư quy mô lớn vào hạ tầng hàng không sẽ tạo bước nhảy vọt về năng lực vận tải cho Việt Nam, đồng thời mở ra biên lợi nhuận mới cho các doanh nghiệp hành không và chuỗi dịch vụ hàng không phụ trợ.